Search This Blog

Monday 18 May 2015

Kumpulan Satua Bahasa Bali



Embas Sang Gatot Kaca

            Kacerita Sang panca pandawa kawon ring payudan ngelawan sang kurawa. Duaning Sang Panca Pandawa kawon, raris Ida kaselong roras tiban ring tengahing wana sane madurgama. Derika Ida Sang Panca Pendawa sareng biangne Dewi Kunti kelunta-lunta.

            Lantas mararian di duur batune, beten bingine.Dening lesu pisan makejang sirep nanging Sang Bima nenten sirep ngemit biangne muah semetone.

            Kaceritayang sane mangkin ring tengahing wana wenten raksasa luh muani, madan Idetya Dimba. Adine madan raksasi Dimbi.I Detya Dimba ngadek ada bon manusa sakti, lantas nunden adine ngalih manusane ento lakar tadahe. Kene ia ngomong “Dimbiiiiiiiiii, Dimbiiiiiiiiii, Dimbiiiiiii, ada bon manusa sakti enggalang alih lakar tadah ingong. Ditu lantas raksasi Dimbi luas ngalih manusane ento. Ditu tinggaline Sang Bima keliwat bagus. Raksasi Dimbi kedaut, bimbang kenehne ditu ia meganti rupa laksana sekadi anak luh jegeg, lantas teka ngalih Sang Bima. Ditu ia mebaos ajaka dadua. Dening makelo saget Idetya Dimba teka galak tur ngarap Sang Bima. Dadi Sang Bima mesiat, ngelawan Idetya Dimba. Gradugan pasiate buka suaran kilapa mepalu.Punyan kayune telah balbal, ditu metangi Dewi Kunti miwah Putrane makejang.Pemragatne mati Idetya Dimba, pantigange di batune teken Sang Bima. Ditu sebet kenehne Dewi Dimbi, lantas Dewi Dimbi tangkil ring Dewi Kunti muah Sang Darma Wangsa nunas urip tur ngaturang dewek. Wireh keto Dewi Kunti ngelugrahin Sang Bima merabian sareng Dewi Dimbi.Dewi Dimbi ngaturang pengangge, ajeng-ajengan miwah sangu, Sang Bima ajaka teken Dewi Dimbi kedesane di Prigayoni.


            Makelo-kelo Dewi Dimbi mobot drika dibatu lempehe Ida gemedalang putra meparab Jabang Tetuka.Rupane aeng sekadi raksasa.Sampun suwe nenten naler pegat ari-arine yadiastun sampun makudang-kudang senjata kaden anggena ngetep masih tusing mersidayang pegat.Irika Sang Panca Pendawa merasa meweh.

Kaceritayang sane mangkin ring suarga wenten payudaan soroh watek Betara ngelawan Naga Percona. Irika Sang Narada tedun jagi ngeruruh kanti sane madan Jabang Tetuka. Dening Jabang Tetuka kari alit kantun makte ari-ari nenten dados kija-kija .Sang Arjuna kenikain kesuarga olih Ida Sang Narada jagi ngambil senjata angen ngetep ari-ari I Jabang Tetuka.
Ritatkala parum Ida Watek Betarane,Ida Betara Siwa mireng Sang Arjuna jagi kenikain ngambil senjata ampuh. Irika gelis Ida Betara Siwa ngenikain sang Karna mangda dumunan ngambil senjatane punika kesuarga.

Gelisang satua Sang Karna kesuarga, ngambil senjata raris budal. Sane mangkin rauh Sang Arjuna tangkil ring Ida Betara Indra laut Ida ngandika”Cening ngujang cening buwin mai?mesaut Sang Arjuna titiang jagi ngambil  senjata. Men itunian nyen ento? Bah janten suba Sang Karna ngambil sejatane.Ane jani alih Sang Karna prebutin senjatane ento.

Di tengahing jalan metemu Sang Karna ditu ia megebeg-gebegan, raris saungne bakatange ban Sang Arjuna. Senjatane bakatange teken Sang Karna, Raris Sang Karna budal. Ane jani Sang Arjuna ngaba saung naler budal.Risampune neked drike pegate ari-arine laut saungne ento macelep keawakne I Jabang Tetuka.Drika I Jabang Tetuka iringange dados kanti watek Betarane. Ditu ia mesiyat ngelawan Naga Percona.Jabang Tetuka entungange kekawae olih Naga Percona.Makelo – kelo kaon I Naga Percona, irika soroh watek Betarane ngeledok kawaem ngerereh I Jabang Tetuka.Wau asapunika medal anak bagus saking kawahe.Irika watek Betarane marabin Ida Sang Gatot Kaca.Gatot artin ipun teguh Kaca artin ipun sinar .

Kaceritayang ring Astinapura wenten payudan sane dados senopatine Sang Arjuna , Sakewanten ring kurawa sane dados senopatine Sang Karna, duaning keuningin olih Sang Kresna,Sang Karna mederbe Senjata ampuh punika mawinan Sang Arjuna nenten kedadosang senopati ring Astinapura.Sane mangkin Sang Gatot Kaca keangkat dados senopati,irike Ida mesiyat raris panahe ring Sang Karna,Irika Sang Gatot Kaca padem ring payudaan.Sane mangkin wau Sang Arjuna keangkat dados senopati ngelawan Sang Karna.Pamuputne kawon Sang Karna. Irike Sang Pandawa jaya ring payudaan.


Pikenoh satuane ring beduwur :
kaping pertama kepatutan anake dados pianak tusing dadi langgia ring rerama utawi bakti ring sang guru.
Kaping kalih Nindihin gumi ngajegang kedarmaan.




                                   





SUBALI LAN SUGRIWA

Wenten katuturan Rsi sane kalintang pradnyan, Sane maparab Begawan Gotama lintihang Brahmana Putra. Ida madue Putra tigang diri sane mapesengan: Sang Subali, Sugriwa miwah Diah Anjani. Biang idane maparap Dewi Naraci. Sang Subali miwah Sugriwa keloktah kesumbung ring jagate nyidayang ngasorang Sang Prabu Rahwana ring Alengka Pura, Sane Sakti Mandreguna. Sang kalih punika karuruh olih Ida Betara Indra, Kapikayun wantah Sang Subali Sugriwa sane nyidayang nandingin Sang Mahesa Sura lan Sang Jata Sura.
Kaceeritayang pemargin Ida Betara Indra, Kancit kacunduk ring genah petapaan Sang Subali miwah Sugriwa. Nyingak sapengerauh Ida Betara Indra Sang kalih Prane mia nyubakti Ring Ida Betara Indra. Raris Ida Betara Indra ngandika: Uduh… Cening makerua pastika sampun makesiyab risapang rauh Bapane tanpesangkan.Apang I Dewa tatas uning sepetekan Bapane mai lakar ngidih tulung. Ne ade musuh Bapane marupa Raksasa madan I Mahesa Sura lan I Jatasura sane maumah ring Gunung Kiskendane. Ida polih panugrahan Dewata, Dadosne makerua Raksasane punika Sakti mawisesa tan presida kekalahang baan senjata. Ane jani I Dewa make kalih idihin Bapa tulungan lakar ngematiang Raksasane.Yening mati baan I Dewa Bapa lakar ngicen I Dewa Anak Istri Ayu okan Bapane pinaka Rabi.  Ingih yan kadi asapunika Titiang pacang ngiring titah palunguh Betara.
Riwus punika sang kalih makeber keambarane uuuuuuss kancit sampun rauh Ring jaba puri kiskendane. Sang Subali siaga pacang nyiatin ketengah Goane. Sadurungne, Sang Subali mabesen teken Sang Sugriwa: “ Adi Sang Sugriwa dini Adi nyaga sapetekan Beline, Ne ade pinget yen ada getih barak meleset ke bungas goane sinah I Mahesa Sura muah I Jatasura ane mati. Engalang Adi nyampet bungas Goane.Sang Sugriwa satinut Ring pabesen Sang Subali. Risampune Sang Subali ngeranjing ketengah Goane irika Ida mesiyat ngelawan Raksasane.
Biih……. Dewa Ratu Agung rames pesan pesiate.Sang Subali kemewehan ngarepin I Raksasa.
Duk punika galah sane becik Sang Subali yambak bokne raris sang kalih punika kapantigang ngantos sirahne bencar tur polone makecrot. Sang Sugriwa nyinga wenten rah putih maadukan sareng rah barak pesu saking tengah goane mewastu Sang Sugriwa ngantenang rakane sampun seda.
            Kacerita Sang Sugriwa melesat ke Indra loka tangkil ring Ida Betara Indra.
Sarwi ngaturang sembah maduluran atur,” Ingih Ratu Betara Indra musuh Iratu sampun padem. Kepademang ring belin titiange Sang Subali, sakewanten titiang sebet pisan seantukan belin titiange ngemasin antaka. Ida Betara Indra kalintang susut raris nyawis sade banban, Uduh Dewa Sugriwa Bapa banget sedih baan sedan belin I Dewane. Yadiastun Belin I Dewane ane ngematiang ane jani apang tusing Bapa linyok teken semaya. I Dewa serahin Bapa Dewi tara.Ingih Ratu Betara paican palunguh Betara dahat mautama jagi tunas titiang.
            Caritayang Sang Sugriwa ngulurin kaulangunan ring suarga langun cita sareng rabine Dewi Tara. Sakewanten Sang Subali suwe ngantosang Sang Sugriwa ring tengah Goane. Sesampune rauh ring sisen Goane Ida mewali ke Goane ngetep Tanduk muah Caling Iraksasa punika pinaka bukti katur ring Betara Indra. Raris sang Subali umiber uuuuus ke Indra loka tangkil ring Ida Betara Indra, Ngunigayang Ida kasep tangkil seantukan Goane kesampet olih Sang Sugriwa. Raris Ida Betara Indra ngandikaang paindikan sang Sugriwa lan Dewi Tara. Sang Subali raris matur pacang matemu ring Adine. Ih iba Sugriwa  pesuang iban caine ne Subali lakar ngajak cai mesiat.
            Wau kapireng pangenikan Sang Subali sungsut kayun Idane sinah Bli Sang Subali rauh. Idewek lakar nyadia pesan mati dipesiatan.Sang Sugriwa raris nyaritayang rakane Mayuda, seatukan keliput antuk duka ical kayun Idane meraka, metu keneh jengah Ring kayun Idane tandumade sampun jekmeruket akeh wewangunane rebah, balbal. Pare dewatane sami nonton. Dewi Tara ibuk kayune  nenten keni antuk Ida ngelingin Rabine seantukan Sang kalih pateh warnane.
            Ngandika Ida Betara Indra, I dewa ajak dadua tusing dadi belasang bapa kemu megedi uli suargan, dimaye padatugtugangsiate sapunika pagendikan Ida Betara Indra. Sang Sugriwa merasa ring raga kekasorang sarwi nangis raris ngandika: Uduh… Beli Sang Subali raris cabut urip titiange. Beli tiang merasa teken dewek durusang pademang titiang. Sadurung titiang padem wenten atur titiange amatra:” napi awinan titiang nyampet bungas Goane, duaning titiang eling ring pabesen beline. Boya je sangkaning titiang memanah corah pacang ngedotang upah widia dari. Mare keto eling Sang Subali, teken pabesene. Uduh… Adi Sugriwa Beli ane pelih jalan jani tangkil Ring Betara Indra. Risampune sang kalih ring ajeng Ida Betara Indra, raris Ida Betara ngandika:” Cening makerua Bapa lege pesan nyingak sapengeruh I Dewane. Suba adung tur asih menyama. Ainggih Ratu Betara titiang sareng kalih nunas pengampura seantukan sampun melaksana nyungkanin kayun palungguh Betara ring Suargan. Sane mangkin banggiang ipun sane ngambil Dewi Tara.Sang Sugriwa jagi kawehin titiang keraton kiskedane mangde ipun ngadeg ratu.Nah lenketo ledang pisan kayun bapane dumadak dumadik cening rahayu ajak dadua. Buka cening Sugriwa de ngengsap teken teresnan belin I Dewane, Mani puan yen ade anak ngidih tulung apang I Dewa sayaga. Sapunika piteket Ida Betara Indra.Raris sang kalih magelut saling rangkul tur mepamit ngungsi genah suang suang. Sang Subali makeber uuuus….. lunge ketengah alase nutugang kertin Idane, Sang Sugriwa Sareng rabine , Ida nuju puri ring Goa Kiskendane.
Pikenoh satuane ring beduwur: Kaping pertama irage dadi manusia yening lakar melaksana pinehin malu de kedroponan apang tusing nemu kesengkalan
Kaping ruwa Irage menyama saling asah, asih,lan asuh ngajegang kedarmaan.







TIMUN EMAS

Dahulu kala di Jawa Tengah,hiduplah seorang janda Mbok Rondo namanya.Beliau tinggal di sebuah desa dekat hutan.Pekerjaannya hanyalah mencari kayu bakar di hutan.Sudah lama beliau menginginkan seorang anak tetapi mana mungkin seorang janda miskin memiliki seorang anak.
Pada suatu hari, sehabis mengumpulkan kayu bakar di hutan, Mbok Rondo beristirahatsambil mengeluh…” Seandainya aku punya anak pasti ada yang membantu pekerjaanku, tiba tiba bumi bergetar di depan Mbok Rondo muncullah raksasa bertubuh besar dan wajahnya menyeramkan. Mbok Rondo ketakutan melihatnya “ Hai iiiiii Mbok Rondo, kau menginginkan anak ya? Aku bisa mengabulkan keinginanmu kata raksasa itu dengan suara keras.”Benarkah benarkah?” Tanya Mbok Rondo. Benar….. tetapi ada syaratnya jika anakmu sudah berumur 17 Tahun, kau harus menyerahkanya kepadaku. Dia akan kujadikan santapanku.
Karena begitu inginnya memiliki anak maka Mbok Rondo menyangupinya, baiklah aku tidak keberatan, kemudian raksasa itu memberi biji mentimun kepada Mbok Rondo. Mbok Rondo segera pulang, sesampainya di rumah Mbok Rondo  menanam biji mentinum  itu di belakang rumahnya. Setiap hari Mbok Rondo menyirami biji mentimun itu.Ajaib tanaman itu berubah sudah berbuah lebat sekali.Diantara sekian banyak buah mentimun yang tumbuh, hanya satu buah mentimun yang sangat besar warnanya kekuningan bila terkena sinar buah itu bersinar seperti emas.Mbok Rondopun memetiknya.Sesampainya di rumah Mbok Rondo mengambil pisau lalu membelahnya, Ajaib ternyata ada seorang bayi perempuan yang sangat cantik.
Ah…. Raksasa itu tidak berbohong. Hatiku senang sekali mempunyai anak perempuan dan anak itu di beri nama Timun Emas.
Hari demi hari silih berganti.Timun Emaspun tumbuh menjadi seorang gadis jelita.Mbok Rondo sangat menyayanginya. Mbok Rondo dan Timun Emas bersiap - siap pergi kehutan , Tiba tiba… bum….bum… bum… bumi bergetar dan tawa meggelegar ha… ha… ha… ha… ha… “Hai Mbok Rondo keluarlah!Aku datang menagih janji.Cepat-cepat Mbok Rondo memeluk Timun Emas supaya bersembunyi di bawah kolong tempat tidur.Lalu keluarlah Mbok Rondo.” aku tahu raksasa berilah aku waktu 2 Tahun lagi.Sekarang tubuhnya masih kecil kurang lezat untuk di santap. Baiklah 2 Tahun lagi aku datang, jika kau berbohong kauakan kutelan mentah -mentah. Sambil tertawa, Raksasa itu pergi.Ha… ha… ha… keluarlah anakku raksasa itu sudah pergi.
Pada suatu malam, ketika Mbok Rondo sedang tidur lelap Mbok Rondo mendengar suara gaib dalam mimpinya, Kalau ingin anakmu  selamat mintalah bantuan kepada pertapa di bukit Gandul.
Keesokan harinya Mbok Rondo pergi menuju ke bukit Gandul. Mbok Rondo bertemu dengan seorang pertapa, pertapa itu memberikan bungkusan kecil yang isinya biji timun,jarum,garam dan terasi.Pertapa itu menerangkan kasiatnya.


Sesampainya di rumah Mbok Rondo menceritakan pemberian pertapa itu kepada Timun Emas.Anak ku mulai saat ini kita tak perlu takut dan cemas.Berdoalah selalu semoga Tuhan menyelamatkanmu.
KetikaMbok Rondo sedang menjarit baju tiba tiba bumi berguncang pertanda raksasa itu datang” ho…ho…ho…Mana Timun Emas ayuk serahkan dia kepadaku perut ku sudah sangat lapar.  Baiklah akan ku bawa dia keluar kata Mbok Rondo. Anakku bawalah bekal ini pergilah lewat pintu belakang. Baiklah akuakan pergi.Suara raksasa semakin tidak sabar, Maafkan aku raksasa Timun Emas sudah pergi, Apa kau bilang?
Namun berkat kesaktianya raksasa itu dapat melihat timun emas yang sedang melarikan diri.Raksasa itu langsung mengejar walau keujung dunia aku pasti dapat mengejarmu.
Karena terus menerus berlari Timun Emas mulai kelelahan.Dalam keadaan terdesak Timun Emas menaburkan biji mentimun kesekitarnya.Sungguh ajaib sekali, mentimun itu langsung tumbuh dengan berbuah lebat dan ketika raksasa melihat buah mentimun raksasa itu berhenti. Dengan rakusnya ia melahap buah itu.
Ha . . . ha . . . ha . . . buah mentimun ini dapat menambah tenagaku. Setelah kenyang raksasa itu kembali mengejar Timun Emas, pada saat itu Timun Emas membuka bungkusan dan menaburkan jarum ketanah dan jarum itu berubah menjadi bambu yang lebat.Raksasa itu berusaha menembusnya.Namun tubuh dan kakinya terasa sakit karena tergores dan tertusuk bambu yang patah.Ia pantang menyerah. Timun Emas terus dikejar dan hampir tertangkap. Pada saat itu Timun Emas teringat akan pemberian pertapa yaitu garam dan terasi. Segera ia membukanya lalu menaburkan kearah raksasa itu. Seketika itu garam berubah menjadi lautan.Tiba-tiba raksasa itu kecebur kelautan.Tapi berkat kesaktiannya raksasa itu lagi mengejar Timun Emas.
Merasa dipermainkan, kemarahan raksasa memuncak. Hai . . . bocah kurang ajar jika kau tertangkap kau akan ku telan mentah-mentah. Lalu Timun Emas melemparkan terasi itu ke arah raksasa.Tiba-tiba terbentuklah lautan lumpur yang mendidih.Dalam sekejap tubuh raksasa itu ditelan lautan lumpur yang mendidih.Raksasa itu meronta dan meminta ampun, tolonglah aku Timun Emas jika kau menolongku aku akan bertobat. Tetapi  apa daya lumpur yang mendidih dan terasa panas sekali telah menelannya. Kini Timun Emas bisa bernafas dengan lega dan ia pun berjalan menuju rumahnya. Dari kejauhan Mbok Rondo berlari ke arah Timun Emas.
Anakku Timun Emas, Syukurlah Tuhan masih melindungimu. Akhirnya mereka berdua saling berpelukkan dengan rasa haru dan bahagia.

Amanat cerita di atas :
            Kalau kita memberikan sesuatu kepada orang lain hendaknya dengan hati yang tulus ikhlas,karena dengan ketulus ikhlasan kita mendapatkan pahala yang lebih baik.






PAN ANGKLUNG GADANG
            Kacerita di Desa Anu, ade anak madan Pan Angklung Gadang. Yen jemak di goba jlemane mula bocok, yen di jeleg tusing masi lanjar tuah sada ngrengked paukudane.Ia mapi – mapi belog, tuara nawang kangin kauh, sakewala yen tlektekang dayane kerepan teken bulun meng, cendek tusing kalah ban metukin, wireh dayane mamungkling. Pan Angklung Gadang mamarekan di Puri.
            Sedek dina Anu, Ida Anake Agung mapikayun lakar lunga, ka gunung, tumuli nganikain Pan Angklung Gadang, “Bapa, Pan Angklung Gadang, gelah jani lakar luas ka Gunung, kema bapa ngeteh – etehin jaran gelahe apang enggal!”
            “Inggih, sapanikan Cokor I Dewa titiang sairing,” keto atur Pan Angklung Gadang, laut ngenggalang nyemak jaran palinggihane, tur kaeteh – etehin kapasangin kekepuh, kundali, ambed ikut muah canggah bias. Makejang pada mablongsong slake. Disubane pragat lantas Pan Angklung Gadang matur, “ Inggih, Ratu Dewa Agung, puniki sampun puput durusang Cokor I Dewa munggah!”.
            Anake Agung lantas ngamunggahin kuda.Disubane malinggih di tundun jarane buin Ida ngandika, “Bapa, Pan Angklung Gadang, kema jemak pacandangan gelahe, jalan jani bapa luas ka gunung iringang anake buka gelah!”
            “Inggih sandikan Cokor I Dewa.“ keto aturne Pan Angklung Gadang. Ditu lantas Ida Anake Agung ngalinggihin jaran maalon – alon, kairing ban Pan Angklung Gadang negen kompek pacandangan.
            Gelisin satua, Anake Agung ngelinggihin kuda kairing olih Pan Angklung Gadang, suba joh ngaliwat desa, saget macepol blongsong ambed ikut jarane, nanging tusing duduka teken Pan Angklung Gadang. Kacrita jani suba kone di gunung, tumuli Ida tedun saking kudane tur kacingakin kudane makocogan pesu peluh.Wau kawaspada olih Ida, kandugi panganggen kudane kuang, blongsong ambed ikutne kecong, raris Ida ngandika, “Eh…Bapa Pan Angklung Gadang, sawireh bapa mejalan durian, tusing ke bapa nepukin blongsong amed ikuh jarane kecag?”Matur pan angklung Gadang,”Inggih Ratu Dewa Agung kantenang titiang sekewanten ten wenten purun titiang ngambil seantukan durung wenten pangendikan cokor I Dewa. “Mara keto Ida Anake Agung bangras teken Pan Angklung Gadang, “Dong, bapa Pan Angklung Gadang, ngude bapa belog,  sube tepukin bapa selakane ulung nguda tusing ada keneh bapane nuduk, nagih orahin dogen. Mani poan yen bape ngiringang gelah lamun ade macepol uli jarane, duduk enggalang, penpenke kompeke!” Inggih sapangandikan cokor I Dewa titiang sairing.Tan kacerita Ida Anake Agung di gununge, sube lingsir, raris Ida mapakayunan mantuk saha ngandikain parekan, “Bapa, Pan Angklung Gadang tragianang jarane, gelah lakar mulih.
            Pan Angklung Gadang matur, Inggih.”Laut bangun nyemak jaran tur kaenteh entehin. Disubane pragat lantas ia matur, “ Inggih Ratu Dewa Agung, puniki sampun puput durusang I Dewa munggah lantas Ida Anake Agung  ngelinggihin kuda adeng-adeng kairing ban Pan Angklung Gadang negen kompek pacanangane.
            Jani sube kone rauh di tepin desane saget ade macepol ulung uli jarane mare tepukine teken Pan Angklung Gadang laut duduke tur kapenpen ka kompek pecanangane. Ceritayang saget sube rauh di bancingah raris tedun Ida saking kudane saha mangraris kapurian.Kompekne ane tegene timbaline teken penyeroane tur kagenahang di plangkaan ambene.Pan Angklung Gadang ngembusin eteh-eteh jarane ngelaut nyusut peluh.
            Kacerita jani Ida Anake Agung malinggih di plangkaane makayunan ngerayunang sedah laut Ida ngungkabang kompek.Ida tengkejut nyingak kompek pecanangane bek mesegseg misi tain jaran.Ida Anake Agung kemegmegan menggah piduka saha nauhin Pan Angklung Gadang. Pan Angklung Gadang parek masila tiding mara ia masila nunas lugra lantas Ida Anake Agung ngadeg ninjak tendas Pan Angklung Gadange, sada ngandika bangras,”kaki klewaran ibane ngajain sangkan iba mempenin kompek gelahe tain jaran”. Ditu Pan Angklung Gadang Matur sisip, “Inggih Ratu Dewa Agung, cokor I Dewa ngenikain titiang lamun ada ulung uli di jarane pempen di kompeke sapunika pangandikan cokor  I Dewa ring titiang. Sane wau kakantenang titiang macepol saking kudane raris duduk titiang genahang titiang ring kompek pecanangane. Inggih sane mangkin, titiang kebaos sisip durusang puputang titiang.Raris Ida Anake Agung eling.Ento awinan prejani Ida ledang tur ngaksama teken Pan Angklung Gadang.
            Kacerita buin poane buin Pan Angklung Gadang kandikayang ngiringang masiram. Tumuli Ida memargi ke tukade kairing ban Pan Angklung Gadang. Di subane rauh di tukade raris Ida mekayunan makebotan tumuli nyongkok di duur batune di tengah tukade. Pan Angklung Gadang masi bareng mlesitang kamben nyongkok di duur batune di luanan Ida Anake Agung, ia meseden mesuang bacin. Kandugi bendu pesan Ida tumuli kejambak bokne kasilemang kanti selegak-selegak.
            Mara keto Pan Angklung Gadang ngenggalang nyumbah nunas pangampura.”Inggih Ratu Dewa Agung boye je sangkaning titiang langgia ring I Dewa, titiang mamanah subakti, cokor I Dewa makoratan bacin I Ratu anyud ngatebenang manah titiange mangda rauhin tain titiange bakti ngiringang  bacin cokor I Dewane. Ida Anake Agung ica laut ngandika,”nah bape Pan Angklung Gadang kema sube mulih suud memarekan teken gelah!”
            Kacerita mangkin Pan Angklung Gadang nongos di desa anu ngajak kurnane, ia ngelah kuluk berag abesik carite ane nyanan dauh telu banjare lakar sangkep. Pan Angklung Gadang inget teken dewekne denda tuare sangkep ane abulan ditu ia nagih pis teken kurnane duang dasa, laut celepange ke jit kuluke.Kacerita mani sube kone karma banjare masangkepan. Ditu jero kliang ngujangang kramane ane mutranin.
            “I Sendi”
            “Tiang nika”
            “Naur nika” sret ngembot satakan laut mayah
            “I Tampul”
            “Tiang nika” laut ngangah buntilan.Jani giliran Pan Angklung Gadang.
“Pan Angklung Gadang”
“Tiang naur nika” mangkin mangkin malu. Ditu ia mesebeng rengas tur ngaukin kulukne, kuluk – kuluk – kuluk ,kletak, kletak, kletak. Mare ningeh pamunyin pamekele kulukne nyagjag ikutne ketir-ketir. Pan Angklung Gadang kenken mayah ?karma banjare matolihan medasin solah Pan Angklung Gadange. Masaut Pan Angklung Gadang, “ mangkin tiang kari ngambil jinah. Ditu lantas tendas cicinge kasorogang, ikutne kekenjirang kanti meluing jitne laut kacanggem aji bungutne lantas ia ngelepehang pipis uli bungutne. Laut kapetekin nem belas anggone mayah denda ane dadua anggone meli bubuh jani nu bin dadua anggone meli rujak.
            Paundukan Pan Angklung Gadange kapedasin ban I Wayan Sebetan anake sugih di banjare ento. Dadine dot I Wayan Sebetan teken kulukne Pan Angklung Gadang. Ditu bayahe limang laksa ban I Wayan Sebetan. Behhh lege pesan kenehne Pan Angklung Gadang negen pipis mulih.
            Buin manine I Wayan Sebetan mebalih ia meseh mepenganggo melah mabudi ninggarang kemelikan cicinge kanti ia luas tusing ngabe pipis. Kocapang I Wayan Sebetan mereren sik dagang nasine. Ditu ia meli nasi, kuluke masi beliange nasi atekor kanti betek kuluke. Ane jani lakar mayah lantas penekange cicinge di balene apang tinggar anake mebalih cicinge mesuang pipis ditu klecotange jit kuluke kandugi megedeblos pesu tai katos macelep lewat kolongan. Ditu I Wayan Sebetan utah-utah dangange uyut tuare kodag ngadek bon pengit.Suba keto I Wayan Sebetan ngenggalang mulih meseh tur nyemak pipis anggona mayah nasi.
            Ane jani buin ceritayang.Pan Angklung Gadang sube kone kasuen suen lantas ada saya teke ngarahin Pan Angklung Gadang, bapa icang mepengarah buin mani sangkepane di banjar. Bapa mungkah utang, yen tusing ngidayang mungkah umah bapane lakar madep teken banjare. Jani Pan Angklung Gadang nutupang daye laut ngaukin kurnane, memene buin mani lakar nekaang tamiu tegakang duang bale lakar ingu aji nasi, ento kucite tampah anggo lawar. Pan Angklung Gadang nyemak blakas nektek kayu atugel kapindanang tungked melenget kapontang pontang lantas polesa aji mangsi kudrang barak muah kudrang gadang behh luung pesan paturutan warnane tur tenget goban tungkede ento.
            Sube tengai suud malebengan tur pragat ngadonang lawar.Memene laware wadain cobek nasine telung sok keme pejang ne jukute masi pejang di tengah glebege.Caritayang jani anake masangkepan uling tuni ento sube pragat sakewale nu ngerembugang Pan Angklung Gadange sawireh jani sengkerne mungkah.
            Dening keto makejang adung parembugan krama banjare lakar teka ka umah Pan Angklung Gadange.Neked ditu makejang krama banjare orahine negak. Inggih jero kliang nawegang antosang malih jebos tiang ngaturin ajengan jero kliang kalih krama banjare sami. Laut mesaut jro kliang to bape ngelah nasi tuah aweregan nagih ngingu anak abanjar sing salah icang ngidihin bapa nasi. Ditu jengah Pan Angklung Gadang engcolang nyemak papesan tur suba kaajengin api muah bungan asep, latas enjuhine Pan Angklung Gadang laut mulihan meseha ngasepin tungkedne lantas tungkede gonggonge ngaba pesu mirib buka anake ngonggong dewa.
            Ditu lantas Pan Angklung Gadang buin mapinunas inggih Ratu Betara titiang mamitang ajengan tigang sok lantas slamparange tungkede guerrrrrr . . . .grodaaaggg . . . . . ulung di lenggatane tur mesuang nasi telung sok buin kone tungkede slamparange guerrrrr . . . . grodaaaaaggg . . . . buin pesu lawar acobek. Pehhh ditu bengong krama banjare ninggalin kesaktian tungkede. Jani ade anak madan I Giur dot kenehne lakar ngelahang tungkede ane sakti mantre guna. Ditu I Giur ngorahang teken krama banjare tiang sane lakar mayah hutang Pan Angklung Gadange. Beh lege pesan kenehne Pan Angklung Gadang bayahine utang ban I Giur. Suba keto jani tungkedne tagihe ban I Giur.
            Kaceritayang jani I Giur lakar ngelah gae gede ngotonin pianakne, ditu ia ngorain pengopine makejang tusing bange nyakan. Ane jani sube kone tengai masan anake medaar, jani I Giur ninggarang kesaktian tungkede laut asepine tur ngaukin ancangan ajake adasa I Giur mapinunas nasi adasa sok laut nyamparang tungkede, “Gueeeeerrrrrrrrrrr” krempeng, saget sube belah, buin ngelantas tungkedne kene pelengan tamiune macacaban pesu getih kanti klenger. Mare jagjagine tuare ade bebedag buin ia nyamparang tungkede kapaon nunden nuduk lawar, masi tuare tepukine.
Ane jni slamparange tungkede ka glebege dadi buka tujuang sengkale pianakne I Giur ane maotonan kene tungked tenasne kanti mati.Tamiune makejang paklingus mulih tuare baange nasi, beh engsek I Giur dadi ucapan bakat uluk – uluke teken Pan Angklung Gadang.

Pikenoh satuane ring baduur: Keto temune anake sugih tur demit, loba teken timpal mabudi magagaenan apang payu kesugiane telah.







MALIN KUNDANG
           
Di sebuah desa di daerah Minangkabau tinggalah seorang janda bersama anak lakinya, yang bernama Malin Kundang.Ayahnya meninggal ketika Malin Kundang masih kecil.Ibunya amat menyayanginya, mereka berdua hidup dalam kemiskinan.Di rumahnya tidak ada satu pun benda berharga Malin Kundanglah satu-satunya yang berharga bagi janda miskin itu.
Setiap hari ibu Malin Kundang mencari kayu bakar di hutan.Dari hasil penjualan kayu bakar itu, Malin Kundang dan ibunya bisa hidup.Rupanya setelah dewasa Malin Kundang merasa bosan dengan keadaan hidupnya yang serba miskin.Malin Kundang ingin pergi merantau untuk mencari pekerjaan dan merubah nasibnya.
Pada suatu malam Malin Kundang mengutarakan maksud hatinya ingin merantau jauh mencari pekerjaan.Mendengar hal itu mula-mula ibunya tidak menyetujuinya namun . . . Malin Kundang terus memohon supaya ibunya mengijinkannya.Malin berkata,” ibu, aku pergi justru ingin membahagiakan ibu.Aku akan pulang membawa uang banyak untuk ibu”, desak Malin.Akhirnya, ibu Malin Kundang menyetujuinya.
Keesokan harinya Malin Kundang pergi meninggalkan ibu dan kampung halamannya.Kepergianya dilepas oleh ibunya dengan tangisan haru.
Sepeninggal Malin Kundang ibunya bekerja seperti biasanya. Setiap hari ia pergi ke hutan mencari kayu bakar kemudian dijualnya ke pasar untuk memenuhi kebutuhan hidupnya. Semetara itu Malin Kundang telah bekerja pada seorang saudagar kaya.Ia berkerja dengan tekun dan rajin.Majikannya amat menyayanginya.Malin selalu mengerjakan tugas-tugasnya dengan baik hingga usaha majikannya itu semakin berkembang.Majikannya pun bertambah sayang kepada Malin Kundang.
Majikan Malin Kundang mempunyai seorang putri yang sangat cantik oleh ayahnya, putrinya di nikahkandengan Malin Kundang.Sebelum majikannya itu meninggal dunia, seluruh harta bendanya diwariskan kepada Malin Kundang dan istrinya.Saudagar itu berpesan agar usahanya terus dikembangkan.
Beberapa waktu setelah ayahnya meninggal istri Malin Kundang mengajak suaminya menengok kampung halamannya.Malin Kundang pun menyetujuinya.Maka berlayarlah mereka menuju kampung halaman Malin Kundang.
Kepulangan Malin Kundang kekampung halamannya, didengar juga oleh ibunya.Mendengar kabar itu, bergegaslah janda miskin itu pergi ke pelabuhan untuk menjumpai Malin Kundang.Anaknya, setibanya di pelubahan, si ibu tersebut melihat seorang lelaki yang gagah perkasa sedang berdiri di atas kapal yang besar dan megah.Lelaki gagah itu didampingi oleh seorang putri yang cantik jelita.Ia mengenakan pakaian mewah serta periasan yang gemerlapan. Walaupun berpenampilan gagah dan berpakaian mewah, ibu itu tetap ingat.Bahwa lelaki itu adalah Malin Kundang anaknya.
Tanpa berpikir panjang ibunya langsung mengampiri anaknya tetapi . . . begitu melihat ibunya yang tua renta dan berpenampilan kotor, Malin tidak mengakui bahwa wanita itu ibunya.Dengan suara keras Malin berkata.
“Siapakah kau, hai wanita tua?Mengapa kau berani mengaku sebagai ibuku?”
“Oh Malin Kundang anakku, mengapa kau berkata begitu, lupa kah kau kepadaku?Aku ini ibumu nak.Ibu yang melahirkan dan merawatmu sejak kecil,” kata wanita tua itu mengiba.
“Ibuku?” jawab Malin.“Tidak . . . aku tidak punya ibu seperti kamu!”
“Malin Kundang mengapa kau tidak mengakui bahwa aku ini ibumu? Lupakah kau akan janjimu saat pergi merantau? Mengapa sekarang, setelah berhasil kau tidak mengakui bahwa aku ini ibumu.Apakah karena kamu malu dengan istrimu dan pegawai-pegawaimu?”
Mendengar kata-kata itu malin kundang semakin marah, lalu di usirnya wanita itu dengan kasar .
“Dasar kau wanita tua!Aku bukan anakmu pergi . . . pergilah kau dari sini aku tidak mengenalmu!” wanita tua itu di dorongnya hingga terjatuh di tanah.Lalu Malin Kundang dan istrinya kembali ke kapal.
Mendapat perlakuan kasar Malin, wanita tua itu merasa sakit hati.Kemudian dia berkata.”Malin Kundang engkau anak durhaka, kau tidak mau mengakui ibumu sendiri ibu yang merawatmu sejak kecil.
“Ya Tuhan . . . Kutuklah Malin, sebab dia anak durhaka.”
Beberapa saat setelah ibu itu mengucapkan doanya, terdengar bunyi Guntur gemelegar di angkasa bersama mengumpulkan gumpulan awan hitam.Maka langit pun menjadi gelap kemudian turunlah hujan lebat.Laut pun ditimpa badai.Sebuah petir besar menyambar tubuh Malin sehingga mengubah dirinya menjadi batu karena hatimu sekeras batu.Kemudian, kapal layar Malin tenggelam bersama seluruh isi dan awak kapal.


Amanat cerita diatas:
Kalau kita hidup kita tidak boleh melupakan orang tua / durhaka.Apalagi dengan ibu, karena ibulah yang telah melahirkan dan merawat kita.Surga ada di telapak kaki ibu.

No comments:

Post a Comment