Search This Blog

Monday 18 May 2015

I TUMA LAN I TITIH (Satua Bali)



Wenten katuturan satua I Tuma lan I Titih. I Tuma mewasta I Nisada, Ipun maseletan ring lepitan tilam Ida Sang Prabu. I Tuma dueg pisan ngerereh tetedan nyingse Ida Sang Prabu ritatkala ida merem.
          Nanging I Titih mewasta I Candila keliwat keweh pisan ngerereh tetedan, ngengsub ipun ring selagan parbane. Nenten midep ngekanang ngrereh teda.
Mangkin mebaos I Candila ring I Nisada, sambilanga ngasih-asih. “Inggih Dewa Sang Nisada, titiang mewasta I Candila keliwat kesengsaran. Tiang irika magenah ring dingdinge, daat uyang ibuk duaning katunaan amah, yan upamiyang tiang waluya kedis kekelik kepanesan ngajap-ajap hujan, kandugi paling tiang ngalih teda, awinan ye tiang nunas kanti rauh meriki. Sapunika atur ipun I Candila daat kapiwelasan pisan.
          Inggih durusang mangkin nyupat, mangda ledang I Dewa nganggen tiang kanti, kebatek antuk layahe, basang tiange jantos neked ke tundun. Kadi I Dewa daat ebuh nyelep melengis, punika makeciren katuukan ajeng-ajengan, tuara kirang ring sarwa bebuktian.
          Inggih, yan prade I Dewa wantah sweca, sapa nguduh I Dewane, pacang kedagingin tiang, tan purun tiang tempal.

          I Tuma kaliwat liang kenehne miragi raos I Titih asapunika, tur mabawos, “Nah Candila, gelah lege pesan, mekakasian ajak cai, metunggalan idep menyama bareng-bareng ngalih pangupa jiwa, sakewala cai apang pageh nuutang panguduh gelahe, ngisep getih Ida Sang Prabu. Ede nyen cai teke iju ngisep, melahne di subane Ida Sang Prabu merem leplep, ditu mare dadi kawitin. Yan tonden Ida Sang Prabu merem de malu ngisep getih, taanang malu basange seduk ngaap. Yadiapin apeteng kanti duang peteng, patut masi mendep taanang seduke, apang sida makelo idup. Yan prade lakar purug paundukane ene sinah lakar mapuara mati buka matin I Kedis Cangak, baan momo tusing ngitungang pikolihne dimani puanne, lagute maan ngamah, kanti nuukin sekita kenehne. Sapunika bawos ipun I Nisada.
          I Titih malih matur nyesed nunasang, “Inggih Dewa Sang Nisada, indayang tuturang, asapunapi pemargin ipun Sang Baka punika.
I Nisada raris masaur nyatuaang paundukan maten Sang Bakane sane kaliwat momo ngulurin indria tur medaya corah. Kene paundukane : ane malu ada telaga keliwat luih madan Kumudasara, yeh telagane ening tur ngelangenin. Di telagane liu ade bungan tunjung mewarna-warni. Di telagane bek ade be magenepan ade lindung indeng-indeng ngegol di telagane, ade masih gurami kibeh-kibeh, kedap-kedap genah basang nyane putih, gobannyane manuh nanging kaliwat celang.
Kacritayang jani Sang Baka masang pengrindrajala singid ngeregep nyaru-nyaru mesolah darma, ngeliyer ngeranasika mabet-mabet care pandita dayane apang kegugu. 


Jani ada be ane bani nyape, kene omongne,”uduh Sang Baka, dados seos pisan pemargine magetos kayun dados darma”. Mesaut Sang Baka, “beneh buka pemunyin caine, uli jani bapa nyalinin abek melaksana darma suud melaksana corah apang bapa nemuang suarga loka”. keto pesautne Sang Baka.
Mekelo-kelo be ne makejang pada ngugu raosne Sang Baka. Disubane pade anut metu dayane Sang Baka buin lakar medaya corah. Lakar ngamah be ne makejang. Kene omongne Sang Baka” nah cening bapa ningeh orta pakayunan Ida Sang Prabu teka mai lakar nyaip isin telagane makejang.
Mare keto ngomongne I Baka makejang be ne pada kangen tur sedih duaning kaparna tusing buungan lakar mati.
Ane jani ada I Yuyu matur teken Sang Baka,”ingih Ratu Pedanda mangkin titiang keberang, disubane keto ditu tepukine timpale telah amahe ban I Cangak. Di makerene masliuk tuun I Baka laut encol I Yuyu ngomong sade bangras,” eh iba Sang Baka Droaka de pesan kai tuunange dini nyanan kapit kai baong ibane kanti pegat”.  Mesaut I Baka sambilange ngasih-asih, “ingih dong kelesang pegisiane, tuunang malu kai,” keto abetne I Yuyu mare napak di tengah telagane laut kasangetang ngapit baongne kanti pegat. Sapunika piorah ipun I Tuma tekening I Titih.
Sane mangkin kacritayang I Candila sareng I Nisada sami ngepil jagi nyingsa Ida Sang Prabu.
          Ritatkala rahina Ida Sang Prabu jagi merem-mereman, gulak-gulik ring balene. Saget genah pupun Ida putih nyentak, lumlum gading merawat-rawat getih. I Candila dot pisan jagi ngisep wau jagi kekawitin nyegut, raris ke damprat olih I Nisada, saha mebawos alus. “Ah, Candila eda iju-iju, nyanan antiang Ida merem”. Nanging I Candila jeg iju nyegut, nenten rungu ring pengajah ipunne I Nisada. Ya wau encol ngutgut, jeg tengkejut Ida Sang Prabu, tur ngandika, “Ih, enggalang iwasin, mirib Titih ane ngutgut!”. Irika repot pengarah pengayahe nyabsab, nyelisik ngalih-ngalih Titih, tumuli ke kantenan wenten Tuma ring beten talin balene ngepil, tur sahasa ke pisah raris I Tuma padem ngrimpung. I Candila masih panggihina ngepil ring iketan galare, raris ka pisah jantos padem.
          Sapunika bina laksana sekadi peileh ipunne I Tuma lan I Titih.

Pikenoh Satuane ring baduur :
·        I rage idup tusing dadi melaksana kaliwat momo, ngulurin indria lan medaya corah.
·        I rage idup ngruruh timpal sane becik mewastu ayu ka panggih sampunang ngeruruh kanti sane corah sinah ale katemu.

No comments:

Post a Comment